September 2006 – In de wijk Liebergen in Hilversum verdwijnen originele Dudokwoningen, maar hun plattegronden keren op een kinderspeelplein terug. De woningen rond het Van ’t Hoffplein zijn recentelijk gesloopt en worden door Hans Venhuizen onder het motto ‘Dudok revisited’ weer opgebouwd. Op het kinderspeelplein is een aantal woningplattegronden van de oorspronkelijke architectentekening op ware grootte op het plein uitgezet.

In het ontwerp staan de zitbanken en de lampen in woonkamers, hangt de schommel ‘tussen de schuifdeuren’, staan de vuilnisbakken in de keukens, het schuurtje in de tuin en begint de glijbaan in het trappenhuis. De plattegronden bieden alle aanleiding voor spel en bewaren meteen iets van de architectuur van Dudok in zijn oorspronkelijke omgeving. Zo is het speelplein in feite een ‘Dudok voor beginners’.

Het speelplein is alleen overdag te bezoeken door ouders met kinderen tot en met 8 jaar en is toegankelijk via een hek aan het Van ’t Hoffplein. Het ontwerp van dit hek is geënt op een van de mooiste door Dudok ontworpen hekken, die bij de Noorder Begraafplaats in Hilversum. De tekst op het hek: ALSOF DOEN ALSOF NIET OOK GEWOON DOEN IS is leesbaar bij het verlaten van het speelplein. Nadat de kinderen zich op het plein hebben vermaakt met de fopinterieurs binnen de fopwoningen, werkt de tekst op het hek buitengewoon geruststellend. Door ‘te doen alsof’ trainen kinderen immers hun vermogen om zich in de grotemensenwereld te handhaven. Op volwassenen zou deze geruststelling eerder een waarschuwende uitwerking moeten hebben. Zij verlaten immers niet de ‘doen alsof’ wereld, maar betreden deze juist. De omgeving waarin ze terugkeren is die van een nagebouwde Dudok: nieuwbouw overgoten met een Dudoksaus. Smaakvol en vakkundig aangebracht, maar vooral een saus die naar het vertrouwde verleden smaakt.

Als de oplettende bezoeker het speelplein verlaat met de zin op het hek in zijn hoofd kan hij niet anders dan concluderen dat ‘doen alsof inmiddels buitengewoon gewoon geworden is’.

De Speelhoff is ontwikkeld door Bureau Venhuizen in samenwerking met Joost Volkers in opdracht van gemeente Hilversum, dienst Stadsontwikkeling.
Ontwerp
Hans Venhuizen met medewerking van Olivier Scheffer, Joost Volkers en Wigger Bierma.

Dit project werd ontworpen en uitgevoerd in opdracht van de gemeente Hilversum en kwam mede tot stand door subsidie en steun van de provincie Noord-Holland.
Voor meer informatie
Over het ontwerp voor het plein en hek Doen alsof – ontwerp (pdf, 772 kb)
Over de opdracht en het ontwerpvoorstel Doen alsof – voorstel (pdf, 340 kb)

Sandra Smets, schreef in NRC Handelsblad op  29 september 2006 een artikel over het ontwerp van Hans Venhuizen:

‘Koop een authentieke jaren dertigwoning! Oplevering: 2007’. Zulke verkoopborden zie je overal in Nederland langs de weg. Jarendertigwoningen zijn geliefd vanwege de degelijkheid, de mooie bouwstijl, de bakstenen details. Veel sfeervoller dan de na-oorlogse zakelijkheid. Alleen is de vraag groter dan het aanbod en dus worden ze nagemaakt. Dé Nederlandse jarendertigstad is Hilversum: de stad van Dudok. Deze architect ontwierp er begin vorige eeuw de karakteristieke Hilversumse woonwijken, die nu, schrik niet, en masse tegen de vlakte gaan.

Al een paar minuten lopen van het station zie je de eerste sporen van de sloopkogels. Grote gapende bouwputten markeren de plekken waar nieuwe Dudokhuizenblokken de oude vervangen. Want, om het Dudok-karakter te behouden, laat de gemeente de wijk in originele stijl herbouwen. “Het stadsbeeld is bijna authentieker dan hoe het was”, zegt Hans Venhuizen, die als kunstopdracht voor deze nieuwe oude woonwijk een speelplaats ontwierp. “Het is wat bizar, hoe Dudoks signatuur wordt aangebracht op nieuwbouw die voldoet aan alle eisen van tegenwoordig. Maar dat kopiëren doen ze wel smaakvol en vakkundig.”

Venhuizen was opgevallen dat een speelplaatsje was gesneuveld om plaats te maken voor ‘kijkgroen’. ‘Maak dan in de binnenplaats van het aangrenzende huizenblok een speelplaats,’ stelde hij voor. ‘Ja maar de hangjongeren dan,’ vroeg de gemeente. ‘Zet er een hek voor,’ opperde Venhuizen. En zo geschiedde. Half september opende ‘Dudok voor Beginners’, want de zes speeltoestellen prijken op een plattegrond van een oude Dudokwoning, op ware grootte. Deze is in kleurige vlakken geschilderd op de betonnen en deels rubberen ondergrond van het pleintje en geeft aan hoe klein die woningen waren. In de keuken staat de schommel, in de tuin het speelhuisje, in de woonkamer de glijbaan.

Het geheel van vloer en toestellen ziet er goed uit, de kleuren, materialen en verhoudingen kloppen. De buurtbewoners zijn tevreden. “Goed dat er ook eens iets voor kinderen gebeurt”, vinden Rick en Don (elf jaar) die liever in een nieuwbouw dan oudbouw jarendertighuis zouden wonen. “Veel ruimer”. Maar vooral willen ze een speelplaats dichter bij hun eigen straat. “Dat komt”, zegt Venhuizen, “Er zijn nog meer kunstenaars voor projecten gevraagd en er komt een extra speelplein”.

Grote bouwplannen gaan gepaard met grote kunstplannen. De gemeente Hilversum lijkt de kunst gedegen aan te pakken. Kunstenaars worden in een vroeg stadium om advies gevraagd en krijgen niet achteraf de opdracht een kunstje op een rotonde te zetten. Venhuizen is een goed gekozen partner: hij analyseert vaker planologische opgaven en komt dan met een creatieve oplossing. Dat kan ook een oplossing zijn die dieper op een pijnpunt ingaat dan de opdrachtgever had gewild. Misschien geldt dat hier ook. Op het afsluitbare hek staat de tekst ‘Alsof doen alsof niet ook gewoon doen is’. Dat gaat niet alleen over spelen. Venhuizen knipoogt hiermee ook naar de fop-Dudokwijk.

Want voor wie is ‘Dudok voor Beginners’ eigenlijk bedoeld? Voor de kleutertjes die er komen schommelen? Niet waarschijnlijk. Die hebben andere dingen te ontdekken dan cultuurhistorische architectuurvergelijkingen. Voor de ouders die meekomen? Misschien. Je kunt je afvragen of ze er veel weet van hebben. Uitleg staat er niet bij. Of, is het misschien voor de rest van Hilversum bedoeld? Daar lijkt het wel een klein beetje naar. Je vraagt je af of Venhuizen geen sneer uitdeelt naar zijn opdrachtgever – subtiel gedaan, charmant, maar toch.

Toch antwoordt Venhuizen ontkennend op de vraag of hij kritiek heeft op de onechtheid van dit retrobouwen: “Daar doe ik geen uitspraken over, ik laat alleen zien dat het gebeurt. Juist als je je als bewoner bewust bent van het originele en het nepgehalte van de plek waar je woont, kun je nog veel bewuster genieten van je woonomgeving.”

Bureau Venhuizen, ‘Dudok voor Beginners’, Van ’t Hoffplein Hilversum.